Foto: Pete O'Donovan - (Pete O'Donovan'ın kişisel izni ile)Bundan yaklaşık 1,5 sene evvel spor tırmanışın popüler web sitelerinden birisi olan www.8a.nu sitesinde Björn Pohl imzası ile yayınlanmış “Tekrarlanamayan” isimli makaleyi çok büyük bir hazla çevirmiş ve Ytudak E-posta Listesi [1] üzerinden paylaşmıştım.
Aynı zamanda 8a.nu web sitesinin editörlerinden birisi olan Björn POHL, bu yazısında sportif tırmanış tarihinde bu zaman kadar açılmış ve tekrar görememiş 9a [2] ve üzeri zorluktaki rotaları ele almaktaydı. Liste spor tırmanış tarihinde her biri köşe taşı sayılabilecek efsane rotaların kısa bir listesiydi de diyebiliriz.
Çok değil, bunun üzerine sadece 1,5 senelik bir süre bile eklenmeden henüz 16 yaşına yeni girmiş olan Çek Cumhuriyetinden yeni bir yetenek bu listede bulunan 4 rotayı ve yanında daha bir sürü benzer zorluktaki rotayı sildi ve süpürdü: Adam ONDRA
İlk tekrarlarını ve çıkışlarının gerçekleştirdiği 9a ve üzeri zorluktaki rotalardan üçü (Om, Weisse Rose, Open Air) Alexander Huber tarafından 1992-96 seneleri arasında tırmanılmış ve o zamandan beri tekrar görmemiş efsane rotalardı. Bunlardan en zoru olan 1996 tarihli Open Air, birçoklarına göre Alex Huber’in sportif tırmanış kariyerinin tepe noktası idi.
Ondra bu rotayı sadece 5 günlük bir çalışma ile tekrar etti ve derecesini 9a+ olarak konfirme etti. [3]
Hatta Open Air rotasını tırmandığında, o zamana kadar tırmandığı en zor rota olduğunu söyledi.
Buraya o zamana kadar notunu düşmek gerçekten çok önemli çünkü Adam, Open Air rotasından sonra daha nice 9a ve üzeri derecelendirilmiş ve tekrarlanmamış rotanın, tekrarlanamayan unvanlarını emekli etti. Bunların içerisinde en son olarak gönderdiği Frankenjuralı yerel tırmanıcı Marcus Boch’un 2006 seneli kreasyonu olan Corona isimli 9a+ (XI+ UIAA) rotası da mevcut. Bu rota dünyanın ilk 9a (5.14d, XI) zorluğundaki rotası Action Directe’in de bulunduğu Frankenjura tırmanış bahçesinde bulunan en zor spor rota olarak kayıtlarda bulunmakta idi.
Pekiyi Adam Ondra, Amerikan Boyalı tırmanış basının hemen hemen her yeni genç yeteneğe yakıştırdığı lakap ile ikinci bir Sharma mı?
Sanıyorum ben bu soruya ikinci bir Sharma’dan ziyade, ilk Ondra olma yolunda ilerlemekte şeklinde cevap veririm.
1993 doğumlu bu yetenekli çocuk tırmanış dünyasında adından söz ettirmeye 2004 senesinde daha henüz 11 yaşında iken başladı. 11 yaşında 8a+ derecesini ilk görüşte (on-sight) tırmanabilen ve 8c zorluğunda red-point tırmanışlar yapabilen Ondra gerçektende sıra dışı bir çocuktu. Yıldızının yeni parlamaya başladığı dönemlerde anne ve babası Adam’ı tırmanış adına çok zorlamakla ve çok ağır antrenman programları yaptırmakla suçlandılar. Ancak geçen zaman tersini gösterdi, Adam’ın bırakın ağır olanını, özellikli bir antrenman programı bile yoktu. Tek yaptığı 6 yaşından bu yana elinden geldiğince kayada olmak üzere tırmanması ve yarışmasıydı. Sadece kısa bir dönem jimnastik ile uğraşmıştı.
12 yaşına geldiğinde Frankenjura’da Almanya’da bulunan ve öldürücü kapalı tutuşları ile ünlü Wolfgang Güllich’in XI- (8c) zorluğundaki rotası Wall Street’i tırmandı. Aynı sene 8c+ zorluğuna erişti.
13 yaşına geldiğinde ise 8b+ derecesini ilk görüşte çıkabilen Adam, aynı sene içinde tırmandığı Martin Krpan isimli rota ile sihirli zorluk derecesi olan 9a derecesine ulaştı ve bu dereceye ulaşan en genç tırmanıcı oldu.
14 yaşında ise tırmanıştaki başarısını sportif tırmanışın bir nebze dışına taşıdı ve bence çok kayda değer bir başarıya imza attı. 1994 senesinde Beat Kammerlander tarafından açılmış olan Avrupa’nın en zor ve saygın çok ip boylu (alpin spor) rotalarından biri olan ve İsviçre Rätikon’da bulunan Silbergeiger rotasını tamamladı. Adam’ın bu çıkışı 8b+ maksimum zorluğundaki bu 6 ip boyluk bu endurans savaşının aynı zamanda ilk tek günlük çıkışı idi.
Sonraki senelerde ise kalanı çorap söküğü gibi geldi. 2008 senesinde sportif tırmanış tarihinin iki efsane rotası Action Directe (9a) ve La Rambla (9a+) rotalarını özgeçmişine ekledi. Şu ana değin tırmanış kariyerinin tepe noktası olarak gördüğüm çıkışı ise yine bu sene gerçekleştirdi. Gene bir Beat Kammerlander kreasyonu olan ve 1997 senesinde aşağıdan yukarıya boltlanarak açılmış bir, çok ip boylu rota olan WoGü’nün ilk red point çıkışını gerçekleştirdi. İlk diyorum çünkü Beat Kammerlander ve beraberindekiler rotayı açtıktan sonra tüm hattı baştan sona red point olarak hiç tamamlayamamışlardı ve bu zamana kadar kimse bunu başaramamıştı. Her ne kadar boltlu bir, çok ip boyluk rota olarak görünse de WoGü rotasının emniyet noktaları aralarında ciddi açıklıklar barındıran, yer yer 20 metrelik düşüş riski içeren mental bir savaş olduğunun altını çizmek gerekli.
2008 senesinde Adam sadece bu rota ile de yetinmedi, WoGü’yü Rolando Larcher’ın Sardinya İtalya’da bulunan kusursuz çok ip boylu rotası Hotel Supramonte’nin (8b+ maks. ) ilk onsight çıkışı izledi. Bence sadece bu iki çıkış bile Adam’ın kapasitesini anlatmak adına yeterli referanslar.
Arkasından sadece spor tırmanışla duymaya alışkın olduğumuz adını kısa kayaya taşıdı ve yeteneğini kanıtlamak istercesine Fred Nicole’ün efsane rotası Dreamtime’ı 4 saatlik bir eforla tırmandı. Son iki senedir katıldığı ve Val di Mello İtalya’da gerçekleşen kısa kaya toplaşması MelloBlocco’daki ödüllü yarışmayı ise açık ara kazanıyor.
Daha şimdiden, yani 16 yaşında dudak uçuklatan bir tırmanış kariyerine sahip olan Adam’ın gelecek senelerde neler yapabileceğini çok merak ediyor ve heyecanla bekliyorum.
Kaynaklar:
-czechclimbing.com
-planetmountain.com
-8a.nu
İletişim: aykut.turem[at]tirmanis.org
[1] Ytudak E-Posta Listesi: Türkiye’de dağcılık ve tırmanış ile ilgilenen herkese açık bir elektronik paylaşım ortamıdır ve bugün itibari ile 1500 kadar üyesi vardır. Bilgi için http://groups.yahoo.com/groups/ytudak adresini inceleyebilirsiniz.
[2] Buradaki dokuzluk derece Türkiye’de kullanmakta olduğumuz UIAA derece sistemi değil Fransız derece sistemine göre dokuzlu derecelerdir. Fransız sisteminde 9a, YDS de 5.14 d, UIAA de ise yaklaşık XI dereceye denk gelir.
[3] Alexander Huber Open Air rotasının ilk çıkışını yaptığı 1995 senesinde rotayı 9a olarak derecelendirmişti. Ondra ise bu rotanın, tırmandığı diğer benzer zorluktaki rotalar ile karşılaştırıldığında 9a+ zorluğunda olduğunu söylüyor.